Op 1 januari 2023 zal Boek 5 ‘Verbintenissen’ van het Nieuw Burgerlijk Wetboek in werking treden. Met de invoering van dit nieuwe wetboek, implementeert de wetgever een aantal nieuwigheden in ons Belgisch recht. Een van deze nieuwigheden is dat het voortaan mogelijk zal zijn voor een contractpartij om door eenzijdige kennisgeving het contract nietig te verklaren.
De overeenkomst strekt de partijen tot wet, stelt ons Burgerlijk Wetboek. Wanneer men dus een overeenkomst sluit, is men gehouden de verbintenissen die uit de overeenkomst volgen na te leven zoals men de wet naleeft. Er is echter een groot verschil met betrekking tot de invloed die men heeft op het bestaan, en dus de gevolgen van, enerzijds de wet en anderzijds de overeenkomst.
Contractpartijen kunnen het einde van een overeenkomst bewerkstelligen op grosso modo drie verschillende manieren. Vooreerst kan de overeenkomst worden opgezegd door een of beide partijen, zodat de overeenkomst geen gevolgen meer teweegbrengt na het verstrijken van de opzegtermijn, dan wel het betalen van een opzegvergoeding. Daarnaast kan een overeenkomst, in het geval van contractuele wanprestatie door een van de partijen, worden ontbonden, waarbij de overeenkomst vanaf dat ogenblik de facto geen gevolgen meer teweegbrengt. Tenslotte kan een overeenkomst worden nietig verklaard wanneer deze op gebrekkige wijze is tot stand gekomen. Bij nietigverklaring zal de overeenkomst niet alleen ophouden gevolgen te hebben in de toekomst, de uitwerking van de overeenkomst in het verleden zal men trachten terug te draaien.
Met betrekking tot deze laatste beëindigingswijze, heeft de wetgever de mogelijkheden voor de contractpartijen verruimd.
Vandaag kan een overeenkomst slechts nietig verklaard worden op twee manieren.
Ten eerste kan een partij die zich op een nietigheidsgrond wenst te beroepen, zich tot de rechter wenden en de nietigheid van de overeenkomst vorderen of als verweermiddel opwerpen: men spreekt dan van gerechtelijke nietigheid. De rechter zal nakijken of de partij in kwestie zich terecht beroept op de nietigheid en deze al dan niet erkennen. De overeenkomst zal slechts ophouden te bestaan op het moment dat de rechter zich over de opgeworpen nietigheidsgrond uitspreekt.
Ten tweede kunnen partijen ook gezamenlijk overeenkomen dat een overeenkomst nietig is: men spreekt dan van een minnelijke nietigverklaring.
Vanaf 1 januari 2023 bestaat er voor de contractpartijen een derde mogelijkheid om de nietigheid van een overeenkomst te bekomen:
Een contractpartijen zal bij eenzijdige kennisgeving de overeenkomst nietig kunnen verklaren. Wanneer men als partij zeker is van de aanwezigheid van een nietigheidsgrond in een overeenkomst, dient men zich dus niet meer tot de rechter te wenden om de overeenkomst op basis van die nietigheidsgrond te vernietigen. Een schriftelijke kennisgeving ten aanzien van de wederpartij is voldoende.
Omdat de nietigheid van een overeenkomst verregaande gevolgen heeft, besliste de wetgever om nietigheid bij schriftelijke kennisgeving enigszins te temperen.
Zo zal de nietigheid beperkt blijven tot dat deel van de overeenkomst dat aangetast is door de nietigheid indien de overeenkomst deelbaar is. Verder moet de kennisgeving schriftelijk gebeuren. Daarnaast geschiedt de nietigverklaring op risico van de partij die ze uitbrengt. Indien de wederpartij de nietigverklaring voor een rechter betwist en deze bepaalt dat de nietigverklaring inderdaad onrechtmatig was, zal de overeenkomst nooit opgehouden hebben te bestaan. De persoon die de nietigverklaring uitbracht en dus ophield het contract na te leven, zal dat op onrechtmatige wijze hebben gedaan.
Ten slotte kan een overeenkomst die besloten ligt in een authentieke akte niet door eenzijdige kennisgeving worden nietig verklaard.
Ondanks deze beperkingen zal artikel 5.59, lid 3 van het Nieuw Burgerlijk Wetboek mogelijkheden bieden , bijvoorbeeld indien u na het sluiten van een overeenkomst opmerkt dat u misleid bent geweest.
Moest u vragen hebben met betrekking tot uw contractuele relaties, neem dan zeker contact op (contact@alisadvocaten.be). Ons team staat te uwer beschikking!
